Το ιστορικό...

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΚΑΣ ΚΑΙ ΚΣΝΜ ΤΗΝ 3/7/2007
ΜΕ ΘΕΜΑ «ΕΓΚΡΙΣΗ Η ΜΗ ΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΑΡΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΕΝΟΥ ΩΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΑΚΙΝΗΤΟΥ ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΔΙΟΝ. ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΟΥ 17».

ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Το εν λόγω ακίνητο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το ΥΠΕΧΩΔΕ (ΦΕΚ 405 Δ/9.8.1978) και από το ΥΠΠΟ (ΦΕΚ 357/β/7-6-1988).
Το 1978 έγινε τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Κανονισμού (ΠΔ 7.7/9.8/1978) περι καθορισμού της χρήσεως των οικοδομών επί τμήματος της οδού Δ. Αρεοπαγίτου και των παρόδων αυτής της πόλεως των Αθηνών. Στο άρθρο 1 χαρακτηρίζονται τα κτίρια 17, 19, 21, 23, 29, 33, 35, 37, 39 ως διατηρητέα και επιβάλλεται να επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση.
Το 1987 το ΚΑΣ ζητά την απαλλοτρίωση των κτιρίων του Οικοδομικού Τετραγώνου 440 (όπου επρόκειτο να ανεγερθεί το νέο Μουσείο της Ακρόπολης) για να κατεδαφισθούν, εκτός από τα κτίρια 17 και 19 «τα οποία αποτελούν μια αρχιτεκτονική ενότητα και επιβάλλεται η διατήρησή τους».
Το 1991 το ΥΠΠΟ εκδίδει βιβλίο με τα αποτελέσματα του διεθνούς διαγωνισμού για την ανέγερση του νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Στον κτιριολογικό κανονισμό αναφέρει σαφώς ότι «διατηρούνται οι τρεις κηρυγμένες διατηρητέες πολυκατοικίες της οδού Δ. Αρεοπαγίτου». Ο νικητής του διαγωνισμού δηλώνει ότι επέλεξε την θέση Μακρυγιάννη, αντί για άλλες δυό εναλλακτικές θέσεις, διότι εκεί «όντας περιβεβλημένο από τον αστικό ιστό το νέο μουσείο δεν θα παρεμβαίνει στο περιβάλλον.»
Το 1992, (ΦΕΚ 124Δ 7.2.92) εικοσι επτά κτίρια κρίνονται απαλλοτριωτέα για την πιθανή ανέγερση του μουσείου Ακροπόλεως, μεταξύ των οποίων και τα διατηρητέα.
Το 1995 ανακαλείται η απαλλοτρίωση των 27 κτιρίων «λόγω του γεγονότος ότι στην απαλλοτριωθείσα έκταση είχαν συμπεριληφθεί και ακίνητα που έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα». (ΦΕΚ 18Δ 19.01.95)
Το 1996 εγκρίνεται τροποποίηση ΓΠΣ κατά την οποία καθορίζεται σαφώς ο χώρος ανέγερσης του νέου μουσείου «πλην του τμήματος του οικοδομικού τετραγώνου 7α όπου βρίσκονται τα διατηρητέα κτίρια επίτης οδού Δ. Αρεοπαγίτου 17 & 19 στα οποία καθορίζονται χρήσεις πολιτιστικών λειτουργιών και κατοικίας.» (7.6.96)
Το 2003 κατεδαφίζεται το σημαντικό κτίριο της Δ. Αρεοπαγίτου 15, θαυμάσιο δείγμα αρχιτεκτονικής του 30 του αρχιτέκτονα Αξελού, διότι δεν είχε κηρυχθεί διατηρητέο. Το κτίριο ήταν γωνιακό και αποτελούσε την αρχή της μοναδικής αρχιτεκτονικής ενότητας των κτιρίων της Δ. Αρεοπαγίτου. Αντιδρούν βουλευτές, αρχιτέκτονες, συγγραφείς, δημοσιογράφοι .
Ο ΥΠΠΟ Ευ. Βενιζέλος απαντά σε σχετική ερώτηση του Βουλευτή Ν. Κακλαμάνη ότι το αρ. 15 απαλλοτριώθηκε μεν αλλά το 17 διατηρείται διότι είναι χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης από το ΥΠΠΟ και το 19 διότι είναι χαρακτηρισμένο από το ΥΠΕΧΩΔΕ. (ΥΠΠΟ/Γ.Υ./Κ.Ε. /398, 18/02/2003)
Το 2003 (24/12/2003) ρυθμίζονται θέματα ανέγερσης του μουσείου με νόμο περί Ολυμπιακής Προετοιμασίας που αποτελεί και την οικοδομική άδεια ανέγερσης του νέου μουσείου. Τα διατηρητέα κτίρια δεν περιλαμβάνονται στις απαλλοτριώσεις και εμφανίζονται να παραμένουν σε όλα τα δημοσιευμένα αποτελέσματα του νέου κλειστού διαγωνισμού. (Βλέπε μακέτα στην είσοδο του κτιρίου Βάϊλερ). Το μουσείο παίρνει κατά παρέκκλιση πέντε μέτρα επιπλέον ύψος (που στον πίσω δρόμο φθάνουν τα 11) ώστε να υπάρχει «οπτική σύνδεση των εκθεμάτων με τον ίδιο τον Βράχο της Ακροπόλεως»
Στο από 24.6.2003 πρακτικό του ΚΑΣ προκύπτει ότι « έχει αντιμετωπισθεί το ζήτημα της σχέσεως του Μουσείου με τον βράχο της Ακροπόλεως, εκτιμάται δε ότι το μουσείο δεν είναι ορατό από την Δ. Αρεοπαγίτου και συνεπώς δεν επιβαρύνει τα μνημεία και τα διατηρητέα κτίρια εκατέρωθεν της οδού». Κατόπιν αυτού το ΣτΕ κρίνει ότι «ο λόγος ακυρώσεως ότι η ανέγερση ενός κτιρίου του μεγέθους του ύψους και του όγκου του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως τελεί σε δυσαρμονία με τα μνημεία δεν αιτολογείται νομίμως και πρέπει να τηρηθεί ως αβάσιμος». (Ολομέλεια ΣτΕ 676/2005)
Το Μουσείο αρχίζει να κτίζεται παρά τις έντονες αντιδράσεις του αρχιτεκτονικού κόσμου για το μέγεθος και το κατά παρέκκλιση ύψος.
Το 2004 καθαρίζονται και συντηρούνται οι όψεις του κτιρίου υπ αρ. 17 με άδεια και μερική επιχορήγηση από το ΥΠΠΟ και με ομόφωνη γνωμοδότηση της Δ/σης αναστήλωσης Νεωτέρων και Σϋγχρονων Μνημείων. Παράλληλα η εκ των ιδιοκτητών Μαρίνα Κουρεμένου ζητά από τον αρχιτέκτονα του Μουσείου Μιχάλη Φωτιάδη να προτείνει λύσεις για την ανακατασκευή της πίσω όψης ώστε να εναρμονιστεί με τα νέα δεδομένα του Μουσείου.
Τον Μάϊο του 2007 με αφορμή την αίτηση στη Βουλή του διεθνούς φήμης συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου (ιδιοκτήτη του αρ. 19) για τη δημιουργία Ιδρύματος Μουσικής αρχίζει ένας ανελέητος θόρυβος στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για το αιφνίδιο πρόβλημα της θέας του νέου μουσείου και την δήλωση του ΥΠΠΟ για κατεδάφιση των «πολυκατοικιών που κόβουν τη θέα».
Ακολουθούν διαμαρτυρίες του αρχιτεκτονικού κόσμου, καθηγητών Πολυτεχνείου, φορέων κ.α. (μεταξύ άλλων στην Καθημερινή, άρθρο Μαρίας Καρδαμίτση Αδάμη, Καθηγήτριας ΕΜΠ και Δ/ντριας Αρχιτεκτονικού Αρχείου Μουσείου Μπενάκη) που αντιδρούν στην προοπτική της κατεδάφισης των κτιρίων.
Την Παρασκευή 29 Ιουνίου το μεσημέρι, αιφνιδίως το ΥΠΠΟ συγκαλεί το ΚΑΣ και το ΚΝΜ για την Τρίτη 3 Ιουλίου στις 15.30 με θέμα «την άρση προστασίας του χαρακτηρισμένου ως μνημείου» αρ. 17. Οι ενδιαφερόμενοι ιδιοκτήτες δεν ειδοποιούνται, το πληροφορούνται τυχαία και όταν ζητούν πληροφορίες μαθαίνουν από υπαλλήλους του ΥΠΠΟ ότι η απόφαση έχει ήδη ληφθεί και την Τρίτη «θα αποχαρακτηρισθούν τα κτίρια»

ΣΧΟΛΙΑ
Η Διον. Αρεοπαγίτου έχει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, μοναδικό στην Αθήνα, με ενιαία κλίμακα και εναρμονισμένη αισθητική που σεβάστηκαν όλοι οι σημαντικοί αρχιτέκτονες που έκτισαν εκεί, (στην περίοδο περίπου 1920 ως 1960).
Το αρ. 17 χτίστηκε το 1930 για λογαριασμό του εκ Κωνσταντινουπόλεως χειρουργού Μιχαήλ Κουρεμένου η οικογένεια του οποίου το κατοικεί μέχρι σήμερα. Είναι έργο του Ηπειρώτη (από το Βουλιαράτι) πρώτου αρχιτέκτονα Ακαδημαϊκού Βασιλείου Κουρεμένου, αριστούχου της Ecole des Beuax Arts (1904) και διπλωματούχου Αρχιτέκτονα της Γαλλικής Κυβέρνησης. Φίλος του Pablo Picasso και του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Κουρεμένος παρουσίασε τα πρώτα έργα του στη Διεθνή Έκθεση Παρισίων όπου το 1900 κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο. Το 1907 κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό για το μνημείο της Βασίλισσας Βικτωρίας στο Δουβλίνο. Εργάστηκε στο Παρίσι και στην Κωνσταντινούπολη όπου από τα έργα του ξεχωρίζει η Τράπεζα των Αθηνών. Στην Αθήνα εγκαθίσταται το 1917. Το 1920 ορίζεται διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών στην Ανδιανούπολη και εκπονεί την μεγαλύτερης κλίμακας μελέτη του - 2500 κατοικίες για τον εποικισμό της τότε ελληνικής πόλης της Α. Θράκης. Μεταξύ των έργων του στην Αθήνα, είναι και το κτίριο της Δ. Αρεοπαγίτου 37, το οποίο του ανήκε και το δώρισε στην Ακαδημία Αθηνών. Πολλοί μελετητές θεωρούν τα κτίρια 17 και 37 της Αρεοπαγίτου ως από τα πιο αξιόλογα δείγματα της Art Deco στην Ελλάδα (βλ. επιστολή καθηγήτριας κας Καρδαμίτση – Αδάμη). Το έργο του βρίσκεται στο μεταίχμιο κλασικισμού και μοντερνισμού, έχει προβληθεί σε διεθνείς αρχιτεκτονικές εκθέσεις και αναφέρεται σε σημαντικά βιβλία αρχιτεκτονικής.
Είναι εμφανές ότι τα κτίριά του σοφά έχουν κηρυχθεί ως έργα τέχνης και ότι ο αποχαρακτηρισμός τους διότι «κόβουν τη θέα του μουσείου» δεν ευσταθεί.

Σχετικά με τη θέα από το Μουσείο προς την Ακρόπολη: Από την αίθουσα των γλυπτών του Παρθενώνα φαίνεται σήμερα όχι μόνο ο Παρθενώνας, αλλά και όλος ο βράχος της Ακρόπολης μέχρι τη ρίζα του. Δεν φαίνεται το Θέατρο του Διονύσου. Αλλά για να φαίνεται το Θέατρο θα πρέπει όχι μόνο να γκρεμιστούν τα δυό κτίρια αλλά και να κοπούν τα μεγάλα πλατάνια της Διον. Αρεοπαγίτου και τα πυκνά κυπαρίσσια του αρχαιολογικού χώρου.
Από το επίπεδο όπου θα βρίσκεται το εστιατόριο του Μουσείου, τα δύο κτίρια κρύβουν πράγματι τη θέα προς το βράχο της Ακρόπολης αλλά όχι προς τον Παρθενώνα. Το τεράστιο υπαίθριο εστιατόριο είναι πάνω σε μια μεγάλη τσιμεντένια εξέδρα που εξέχει από τον κύριο όγκο του Μουσείου, προς τη Διον. Αρεοπαγίτου (επι της οποίας δεν επιτρέπεται χρήση εστιατορίου). Εχει θέση για περίπου σαράντα μεγάλες ομπρέλες και διακόσια καθίσματα. Για να αποκτήσει το εστιατόριο ανεμπόδιστη θέα, θα πρέπει δυστυχώς να φαίνονται και αντίστροφα η τσιμεντένια εξέδρα, οι ομπρέλες και οι θαμώνες από τον αρχαιολογικό χώρο. Αυτό δεν συνάδει με το ύφος των μνημείων.

Σήμερα, το Μουσείο δεν φαίνεται από το δρόμο (παρά μόνο από το σημείο της εισόδου του, στην θέση της πολυκατοικίας που κατεδαφίστηκε στον αρ. 15), ούτε από το Θέατρο Διονύσου. Αν κατεδαφιστούν τα κτίρια, όλος ο χώρος μπρος από το Θέατρο Διονύσου θα γίνει ανοικτή έκταση στην οποία θα δεσπόζει ο μεγάλος όγκος του Μουσείου, από γυαλί και τσιμέντο. Θα αλλοιωθεί τελείως ο χαρακτήρας του μεγάλου περίπατου.που δημιουργήθηκε με την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων.

Κατά την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν επιτρέπεται ο αποχαρακτηρισμός κτιρίου διατηρητέου εκτός αν διαπιστωθεί αιτιολογημένως ότι ο χαρακτηρισμός του είχε γίνει χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου ή ότι είχε εμφιλοχωρήσει πλάνη περί τα πράγματα. Περαιτέρω κατά την ίδια πάγια νομολογία δεν είναι επιτρεπτή η καταστροφή, βλάβη ή αλλοίωση διατηρητέου κτιρίου, εκτός αν συντρέχουν εξαιρετικές περιπτώσεις προκειμένου να πραγματοποιηθούν μείζονα έργα, ιδιαιτέρως σημαντικά και αναγκαία για την ικανοποίηση ζωτικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου.
Με βάση την παγία αυτή νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας ο επιδιωκόμενος αποχαρακτηρισμός του διατηρητέου κτιρίου επί της οδού Διον. Αρεοπαγίτου αρ. 17 είναι παράνομος αφού συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις χαρακτηρισμού του και η διατήρηση του όχι μόνον δεν αντιμάχεται το Μουσείο Ακροπόλεως αλλ’ αντιθέτως είναι επιβεβλημένος προκειμένου να μη αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της περιοχής και να αποτραπεί η βλάβη των λοιπών μνημείων της νότιας κλιτύος της Ακρόπολης. Κατά μείζονα λόγο επιβάλλεται η διατήρηση του ως άνω διατηρητέου κτιρίου ενόψει του γεγονότος ότι με τον αποχαρακτηρισμό και την καταστροφή του επιδιώκεται να αποκτήσει θέα προς την Ακρόπολη ο χώρος εκείνος του Μουσείου της Ακροπόλεως, ο οποίος προορίζεται για εστιατόριο και για κοινωνικές εκδηλώσεις.

Υπάρχουν λύσεις για να μη φαίνεται η πίσω όψη του κτιρίου από το Μουσείο: π.χ. φύτευση με ψηλά δένδρα και θάμνους/ καλλιτεχνικά πανώ/ ανάπλαση της πίσω όψης.
Για να απαλλοτριωθούν και κατεδαφιστούν τα δυό κτίρια θα απαιτηθούν πολλά εκατομμύρια ευρώ. Πρέπει να δικαιολογηθεί μια τέτοια δαπάνη, που θα έχει και τόσο αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.